تأثیر ماده آلی بر قابلیت جذب پتاسیم از کانی های میکایی توسط یونجه و امکان تبدیل کانی ها

هوادیدگی کانی های پتاسیم دار، منشأ اصلی پتاسیم در خاک هاست که در شرایط کمبود این عنصر اهمیت ویژه ای دارد. مطالعات فراوانی در زمینه تأثیر مواد آلی بر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی، حاصلخیزی و بیولوژیکی خاک ها، از جمله تأثیر مواد آلی بر قابلیت جذب عناصری مثل فسفر، ازت، فلزات سنگین و غیره صورت گرفته است، اما تاکنون تحقیقی در مورد تأثیر ماده آلی بر رهاسازی پتاسیم از کانی های میکایی و تغییرات کانی شناسی آن ها انجام نشده است. این مطالعه با هدف بررسی تأثیر ماده آلی بر قابلیت جذب پتاسیم از کانی های میکایی توسط یونجه و امکان تبدیل کانی ها صورت گرفت. آزمایش گلدانی در قالب طرح کاملاً تصادفی با آرایش فاکتوریل در سه تکرار انجام شد. بستر کشت مخلوطی از شن کوارتزی همدان، سه نوع کانی میکایی (فلوگوپیت همدان، بیوتیت املش و موسکویت همدان) و ماده آلی (کوکوپیت) در سه سطح شاهد، نیم و یک درصد بود. در دوره 120 روزه کشت گیاهان با محلول غذایی کامل یا بدون پتاسیم تغذیه شدند. پس از اتمام دوره رشد، شاخسار و ریشه گیاهان برداشت شد. وزن خشک گیاهان اندازه گیری و مقدار پتاسیم پس از عصاره گیری به روش خاکستر خشک با شعله سنج تعیین شد. همچنین کانی های میکایی بستر کشت و محصولات هوادیدگی آن ها از شن کوارتزی جدا شدند و بخش رس آن ها به روش پراش پرتو ایکس بررسی شد. حضور ماده آلی در محیط کشت دارای فلوگوپیت و بیوتیت در شرایطی که گیاهان با محلول غذایی بدون پتاسیم تغذیه شده بودند، باعث افزایش معنی دار عملکرد ریشه و شاخسار نسبت به تیمار بدون ماده آلی شد. همچنین در این شرایط تغذیه ای تنها کانی فلوگوپیت توانست غلظت پتاسیم شاخسار را به حد کفایت برساند. از لحاظ غلظت و جذب پتاسیم شاخسار، بین سطوح مختلف ماده آلی در بسترهای بدون کانی میکایی و بسترهای دارای موسکویت در شرایط بدون پتاسیم تفاوت معنی داری مشاهده نشد. در هر دو وضعیت تغذیه ای، حضور ماده آلی در بسترهای کشت دارای میکاهای تری اکتاهدرال (فلوگوپیت و بیوتیت) باعث افزایش معنی دار میزان جذب پتاسیم شاخسار و ریشه نسبت به شرایط بدون ماده آلی شد. پراش پرتو ایکس، تغییر کانی شناسی فلوگوپیت و بیوتیت را در هر دو وضعیت تغذیه ای نشان داد، اما هیچگونه تغییر کانی شناسی در موسکویت توسط پراش پرتو ایکس تشخیص داده نشد. با حضور ماده آلی، در هر دو وضعیت تغذیه ای تغییرات کانی شناسی چشمگیری در کانی تری اکتاهدرال فلوگوپیت ایجاد شده و باعث تبدیل این کانی به ورمیکولیت و مقادیر ناچیزی اسمکتیت و کلریت گردیده است. در بسترهای دارای بیوتیت در شرایط تغذیه ای با پتاسیم، ماده آلی تأثیری در میزان تغییرات کانی شناسی نداشته است، اما در وضعیت تغذیه ای بدون پتاسیم افزودن ماده آلی به بسترهای حاوی این کانی منجر به افزایش تغییرات کانی شناسی شده است. به نظر می رسد که تجزیه ماده آلی و فعالیت های ریشه اسیدیته ریزوسفر را افزایش داده و رهاسازی پتاسیم را از کانی های تری اکتاهدرال فلوگوپیت و بیوتیت در شرایط کمبود پتاسیم تسهیل کرده است. بنابراین ماده آلی می تواند رهاسازی پتاسیم را از ذخایر پتاسیمی افزایش دهد. البته مقدار ماده آلی افزوده شده مهم است، زیرا مقادیر اضافی ماده آلی ممکن است حتی در خاک-های حاوی میکای تری اکتاهدرال کمبود پتاسیم به وجود آورده و کوددهی پتاسیم به صورت همراه ضرورت یابد.